Şu ýylyň sentýabr aýyna çenli Russiýa bilen Hytaýyň arasynda balyk önümleriniň umumy söwda dolanyşygy 11 müň tonna ýetip, 1,71 milliard amerikan dollaryna çenli ýokarlandy. Bu görkeziji geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 81 göterim ýokarydyr.

Hasabatlardan görnüşi ýaly, iki ýurduň arasyndaky söwda dolanyşygynyň 200 milliard amerikan dollara çenli ýokarlanmagynyň mümkindigi aýdylýar.

Ýeri gelende belläp geçsek, hasabat döwründe Hytaý Halk Respublikasy Russiýadan 33,686 milliard dollarlyk haryt import etdi. Bu görkeziji 2022-nji ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, 67,2 göterim ýokarydyr. 

Durdymuhammet BAÝMUHAMMEDOW,

Türkmen döwlet binagärlik-gurluşyk institutynyň uly mugallymy.

Ata Watanymyz Türkmenistan dünýä döwletleri, ilkinji nobatda, goňşy ýurtlar bilen özara bähbitli gatnaşyklary ösdürýär. Häzirki wagtda şeýle hyzmatdaşlyk gatnaşyklarynda ýakyn goňşy Eýran Yslam Respublikasyna möhüm orun degişlidir. Şu jähetden, Türkmenistan Eýran Yslam Respublikasy bilen köpugurly häsiýete eýe bolan ikitaraplaýyn gatnaşyklary has-da ösdürmäge we pugtalandyrmaga uly üns berýär. Iki ýurduň arasynda syýasy-diplomatik, söwda-ykdysady we medeni-ynsanperwer ulgamlarda netijeli hyzmatdaşlyk edilip, olaryň hukuk binýady yzygiderli berkidilýär. Muňa iki döwletiň Baştutanlarynyň özara saparlary we olaryň çäklerinde geçirilýän duşuşyklardyr gepleşikler hem-de gol çekilen döwletara, hökümetara we pudagara resminamalar aýdyň şaýatlyk edýär.

Soňky ýyllarda türkmen-eýran gatnaşyklary has-da täzeçe many-mazmuna eýe bolýar. Muňa köptaraplaýyn gatnaşyklar, hususan-da, söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň durnukly ösüşi, iki ýurduň Merkezi Aziýa we Hazarýaka sebitlerinde amala aşyrýan geljegi uly iri taslamalary doly güwä geçýär. Bu taslamalar bolsa energetika we ulag ulgamlary bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr.

Häzirki günde türkmen-eýran gatnaşyklarynda energetika pudagyna möhüm orun degişlidir. Bu ugurda hyzmatdaşlygy ösdürmek hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň geçen ýylyň iýunynda Eýran Yslam Respublikasyna amala aşyran ilkinji resmi saparynda we maý aýynda türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň Eýran Yslam Respublikasyna amala aşyran iş saparynda ara alnyp maslahatlaşyldy. Hususan-da, ýokary derejeli Tähran duşuşygynda hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedow Türkmenistan bilen Eýranyň arasynda gazy «swop» görnüşinde ibermek boýunça gazanylan ylalaşyklara ýokary baha berdi. Döwlet Baştutanymyz iki ýurduň degişli edaralaryna gazyň «swop» boýunça üçünji ýurtlara iberilmegini öwrenmegi teklip etdi. Bu bolsa energetika ulgamynda türkmen-eýran gatnaşyklaryny has-da ilerletmäge giň mümkinçilikleriň bardygyny görkezýär.

Elektroenergetika pudagy hem ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygyň geljegi uly ugurlarynyň hatarynda hasaplanýar. Arkadagly Serdarymyz Tähran duşuşygynda iki ýurdy birleşdirjek Mary — Maşat elektrik geçiriji ulgamyna aýratyn üns berdi. Onuň çäklerinde Eýranyň energoulgamy arkaly türkmen elektrik energiýasyny üçünji ýurtlara ibermäge başlamak hem teklip edildi. Bular babatda Gahryman Arkadagymyz Gurbanguly Berdimuhamedowyň maý aýynda Eýran Yslam Respublikasyna amala aşyran iş saparynyň çäklerinde geçirilen gepleşiklerde hem aýratyn nygtaldy. Şu nukdaýnazardan, Mary — Maşat elektrik geçiriji ulgamyny çekmek boýunça işleri has-da çaltlandyrmagyň örän möhümdigi barada aýdyldy.

Türkmenistan bilen Eýran Yslam Respublikasynyň geografik taýdan amatly çäkde ýerleşmegi iki ýurduň tutuş Ýewraziýa yklymyna dahylly halkara ulag üstaşyr geçelgeleriniň çatrygynda ýerleşmegine mümkinçilik berýär. Has takygy, yklymyň söwda ýollarynyň möhüm halkasy bolan Merkezi Aziýanyň we Hazarýaka sebitiniň logistik infrastrukturasy Türkmenistanyň hem-de Eýran Yslam Respublikasynyň ulag düzümi bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr. Munuň özi iki ýurda Demirgazyk — Günorta we Gündogar — Günbatar halkara ulag ugurlary boýunça haryt akymlaryny üstaşyr geçirmek babatda ajaýyp artykmaçlyklary döredýär. Şunuň bilen baglylykda, ikitaraplaýyn hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça ulag ulgamynda ägirt uly mümkinçilikler bar. Bu ugurda hormatly Prezidentimiziň Türkmenistanyň hem-de Eýran Yslam Respublikasynyň arasynda Ulag boýunça hökümetara topary döretmek teklibi hem möhüm ähmiýete eýe boldy. Munuň özi Gazagystan — Türkmenistan — Eýran demir ýolunyň ägirt uly mümkinçiliklerini göz öňünde tutup, degişli ugurda alnyp barylýan işleri işjeňleşdirmekligi maksat edinýär. Çünki Türkmenistan Eýran Yslam Respublikasyny Demirgazyk — Günorta demir ýoly boýunça Pars aýlagynyň portlaryna çenli iň gysga ýol hökmünde esasy hyzmatdaşy hasaplaýar. Şu jähetden, Eýran Demirgazyk — Günorta demir ýolunyň üsti bilen aýlag ýurtlarynyň portlaryna çenli iň amatly ýol hökmünde esasy hyzmatdaşdyr. Dünýäde ykdysady taýdan ösen döwletleriň biri bolan Hindistan Respublikasynyň hem hut şu ulag ugruny işjeň peýdalanmaga uly gyzyklanma bildirýändigi hem bellenmäge mynasypdyr.

Bulardan başga-da, iki tarapyň nygtaýşy ýaly, Özbegistan — Türkmenistan — Eýran — Oman — Katar ulag geçelgesiniň taslamasyny gysga wagtda durmuşa geçirmek üçin tagallalaryň güýçlendirilmegi zerur bolup durýar. Bu taslama Hindistanyň we Gazagystanyň resmi taýdan goşulmagy onuň ähmiýetini artdyrýar.

Hormatly Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň geçen ýyl Eýran Yslam Respublikasyna amala aşyran ilkinji resmi saparynyň barşynda ulag ulgamynda hyzmatdaşlyk boýunça birbada resminamalaryň üçüsine gol çekildi. Olaryň hatarynda Ulag we üstaşyr hyzmatdaşlygy ösdürmek boýunça özara düşünişmek hakynda hökümetara Ähtnama, «Türkmenistanyň Ulag-logistika merkezi» açyk görnüşli paýdarlar jemgyýeti bilen dostlukly ýurduň «Rasan Rail Pars Co.» hem-de «Wagon Bar Caspian» kompaniýalarynyň arasynda halkara ýük daşamalar babatynda hyzmatdaşlyk etmek hakynda Ähtnamalar ýaly möhüm resminamalar bar. Şeýle hem Sarahs awtomobil köprüsi, iki ýurduň arasyndaky demir ýol gatnawlary, serhet nokatlarynyň 4-siniň arasyndaky awtomobil ýol ulgamynyň birleşdirilmegi ulag hyzmatdaşlygynyň strategik ähmiýete göterilendiginiň anyk mysallarydyr.

Umuman, häzirki wagtda türkmen-eýran gatnaşyklarynda energetika we ulag ulgamlaryna strategik orun degişlidir. Bu pudaklarda köpugurly häsiýete eýe bolan ikitaraplaýyn gatnaşyklary mundan beýläk-de yzygiderli ösdürmek babatda giň mümkinçilikleriň bolmagy olaryň geljegi uly ugurlaryň hatarynda kesgitlenilmegine we iki ýurduň arasyndaky hyzmatdaşlykda ileri tutulmagyna itergi berýär.

Rahym BÄŞIMOW,

Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň

Halkara gatnaşyklary institutynyň uly mugallymy.

Türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Belent Serkerdebaşymyzyň parasatly baştutanlygynda häzirki wagtda ýurdumyzyň gümrük edaralarynda hem uly üstünlikler gazanylyp, halkara hyzmatdaşlygy barha ösdürilýär.

Soňky ýyllarda Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy Russiýa Federasiýasynyň Federal gümrük gullugy bilen hyzmatdaşlygy barha işjeňleşdirýär. Şu ýylyň ýanwarynda Russiýa Federasiýasynyň Hökümetiniň Başlygy Mihail Mişustiniň ýolbaşçylygyndaky wekiliýet döwletimizde saparda boldy. Rus wekiliýetiniň Türkmenistana bu amala aşyran saparynyň çäklerinde ençeme ugurlar boýunça ikitaraplaýyn resminamalara gol çekildi. Beýleki ugurlar bilen bir hatarda Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Russiýa Federasiýasynyň Federal gümrük gullugynyň arasynda işgärleri taýýarlamak ulgamynda hyzmatdaşlyk etmek hakyndaky Ähtnama hem-de 2023 — 2025-nji ýyllar üçin gümrük hukuk bozulmalaryna garşy göreşmekde Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugy bilen Russiýa Federasiýasynyň Federal gümrük gullugynyň arasynda özara hereket etmek hakyndaky Teswirnama gol çekildi.

Ýakynda Russiýa Federasiýasynyň Federal gümrük gullugynyň wekiliýetiniň Aşgabada amala aşyran iş sapary hem şol gazanylan ylalaşyklardan gelip çykýan wezipeleri durmuşa geçirmekde alnyp barylýan işler bilen bagly boldy. Rus wekiliýeti bilen Döwlet gümrük gullugynyň harby gullukçylarynyň arasyndaky iş duşuşygy gullugyň Merkezi edarasynda geçirildi.

Duşuşykda Bilelikdäki Meýilnamada bellenen çäreleriň ýerine ýetirilişi hem-de geljekki hyzmatdaşlygyň ileri tutulýan ugurlarynyň üstünde durlup geçildi. Hususan-da, Ygtyýarly ykdysady operatoryň degişli edaralaryny özara ykrar etmek baradaky Ylalaşygyň taslamasy, Türkmenistanyň we Russiýa Federasiýasynyň arasynda harytlar we ulag serişdeleri geçirilende ýönekeý gümrük geçelgesi amalyny ulanmak barada taslama, Russiýa Federasiýasynyň Gümrük akademiýasynda işgärleri taýýarlamak meselesi, özara maglumat alyşmak ýaly meseleler ara alnyp maslahatlaşyldy.

Şeýle-de rus wekiliýeti amala aşyran iş saparynyň çäginde Halkara gümrük terminalyna hem-de Arkadag şäheriniň gümrükhanasyna baryp gördi we bu ýerlerde döredilen mümkinçiliklere ýokary baha berdi. Gümrük işinde ikitaraplaýyn amala aşyrylýan işler türkmen-rus gümrük hyzmatdaşlygyny has-da ýokarlandyrmaga, eksport harytlarynyň möçberlerini artdyrmakda we işgärleri hünär taýdan ýokarlandyrmakda örän ähmiýetli bolar.

Harby gullukçylara ähli babatda nusgalyk mekdep bolup durýan türkmen halkynyň Milli Lideri Gahryman Arkadagymyzyň hem-de Belent Serkerdebaşymyzyň janlary sag, başlary dik, ömürleri uzak bolsun!

Kerwengeldi AGABAÝEW,

Türkmenistanyň Döwlet gümrük gullugynyň

Ahal welaýat gümrükhanasynyň harby gullukçysy, kapitan.

Türkmenistanyň Döwlet haryt-çig mal biržasynyň geçen hepdedäki söwdalarynda geleşikleriň 16 sanysy hasaba alyndy.

Daşary ýurt walýutasyna Ermenistandan, Hytaýdan, Türkiýeden, Owganystandan, Özbegistandan, BAE-den we Gyrgyz Respublikasyndan gelen telekeçiler «Türkmenhimiýa» döwlet konserninde öndürilen tehniki ýody, «Türkmennebit» döwlet konserninde öndürilen polipropileni satyn aldylar. Şeýle-de dürli görnüşli dokma önümlerisatyldy. Geleşikleriň jemi bahasy 8 million 26 müň 800 amerikan dollaryndan gowrak boldy.Ýurdumyzyň telekeçileri içerki bazar üçin jemi bahasy 2 million 880 müň manatlykpolipropileni satyn aldylar.

Duşenbe güni 25 sentýabrda birža söwdalaşyklarynda her kg bahasy 2 den – 2.10 çenli ABŞ dollaryna barabar nah ýüplükler, her kg bahasy – 4.50 ABŞ dollaryna barabar bolan dürli reňklerdäki we dürli ölçeglerdäki boýalan sütükli önümler ýokary islege eýe boldy. Türkiýeli işewürler dokma senagaty ministrliginden nah ýüplükleri umumy bahasy 902 000 ABŞ dollaryna satyn almak barada geleşik baglaşdylar. Gyrgyzystanly telekeçi dokma senagaty ministrliginden boýalan sütükli önümleri umumy bahasy 49 500 ABŞ dollaryna satyn almak barada geleşik baglaşdylar. Söwdalaşyklaryň barşynda jemi bahasy 951 500 ABŞ dollaryna deň bolan 3 geleşik baglaşyldy.