Aýallar türmesi

Ýok, bu ýere gelmedim öz meýlime,

«Kitap okan gullar magnydan dokdur»

Jemgyýetde her bir adamyň şahsyýetini kesgitleýän esaslaryň biri, ilkinji nobatda, adamyň ömrüni bezeýän hünäriniň bolmagydyr. «Hünärli gul hor bolmaz» diýen pederlerimiz nesillerine ýaşlykdan sowat öwretmegiň, perzentleriniň ykbalyna ýaraşyk berjek, gün-güzeranyny aýlamagyna tekge boljak, hötdesinden gelip biljek hünärini saýlamagynyň, şeýdibem, durmuşda öz orunlaryny tapyp bilmeginiň aladasynda bolupdyrlar.

Elbetde, ylym-bilim almak, hünär öwrenmek meselesi milli edebiýatymyzyň genji-hazynasyna öwrülen ýazyjy-şahyrlarymyzyň eserlerinde hem çuň many-mazmun bilen öz beýanyny tapypdyr. Islendik hünäri dolulygyna öwrenip, bilim goruňy baýlaşdyryp, ussatlyk derejesine ýetip bilmek iňňän çetin bolup, irginsiz yhlasy, höwesi we ýanbermez üşügi talap edýär. «Boljak oglan başdan belli» diýlişi ýaly, hünär öwrenmek, öwrenen hünäriňi ilik-düwme bilip, şol ugurdan ussatlyk derejesine ýetip, şägirt ýetişdirmek ähli döwürlerde-de tebigy ylahy zehini-de talap edipdir. Ylym-bilim hakda söz açylanda, ilki bilen, akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragynyň:

Kitap okan gullar magnydan dokdur –

diýen many-mazmuna baý setirleri seriňde aýlanýar. Elbetde, çagalykdan «A» harpy öwreden mugallymyňdan ýeterlik sowat alyp, kitap sahypalaryny agdaryp, akyl ýüküňi artdyrmasaň, ylym-bilim dünýäsiniň gözýetmez menzillerine aralaşmak mümkin däl. Ömrüni ylma bagyşlan akyldaryň döredijiliginde edil şular ýaly temada:

Dünýäde aňlardan aňlamaz kändir,

Bilmezler beladyr, bilenler jandyr,

Ol ýigitler adam tilli haýwandyr,

Söz aňmasa hem ykrary bolmasa –

diýen setirlerinde jaýdar pent-nesihat edilýär. Älemlerde öçmejek at galdyran hem-de her bir jümlesi ymgyr pentlerden pürepür pähimdaryň döredijiliginde her bir adamyň ylym-bilim öwrenip, hünärli bolmagy, halal zähmet çekip, haýyrly ýaşamagy dogrusynda ündelýär. Öňdengörüji şahyrymyz:

Mert oldur ki, bolsa köňli rehimli,

Göwresi giň gerek, özi pähimli,

Giň ýerde garga deý bolsun wehimli,

Ýerinde hünäri, işi gerekdir

ýada:

Ýigidiňabraýy ýagşy zagyfdyr,

Ýagşy zagyf näkes äre haýypdyr,

Ýigide gallaçlyk külli aýypdyr,

Her ýan gezer, bilmez eder işini –

diýmek bilen, ýaşlykdan belli-külli hünär öwrenmegiň, onda-da öwrenen hünäriňi ilik-düwme bilmegiň, ussatlarça kämilleşmek üçin bilimiňi artdyryp, ylmyň uç-gyraksyz giňişliklerine aralaşmagyň ýaşaýyşda zerurlygy dogrusynda ençeme goşgularynda öwüt-ündew edipdir.

Nesip bolsa, geljek 2024-nji ýylda akyldar şahyrymyzyň doglan gününiň 300 ýyllygy uly dabaralar bilen belleniler. Häzirki günlerde hem bu şanly sene mynasybetli ýurdumyzyň çar künjeginde hem-de daşary ýurtlarda medeni-köpçülikleýin çäreler, döredijilik we ylmy bäsleşikler yzygiderli geçirilýär. Biz hem ýurdumyzda ylym-bilimli, kämil hünärmenleri ýetişdirmek ugrunda dana atamyzyň:

Söz bilmeseň, bileniňi aýtmasaň,

Söz sözledip, söz aslyna ýetmeseň,

Ýaý çekeňde, dogry garap atmasaň,

Ol okuň nyşanyň ýanyna degmez –

diýen pähimlerinden ugur alyp, mugallym hökmünde geljekde-de ýaşlaryň öz saýlan hünärlerinden bilim gorlaryny özleşdirmekleri hem-de ykballaryny baglajak hünär edinmekleri ugrunda yhlasly zähmet çekeris.

Ýurdumyzda ýaş nesilleriň dünýä derejesinde ýokary bilim almaklary, saýlan hünärlerinden doly baş çykarýan kämil hünärmenler ýolup ýetişmekleri üçin uly tagallalar edýän Milli Liderimize hem-de hormatly Prezidentimize jan saglyk, uzak ömür we ähli işlerinde rowaçlyklar arzuw edýäris.

Aýnagül BAÝRAMOWA,

Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we informatika institutynyň mugallymy.

Şahyryň sözi gysga,şerhi köp

40. «Bir musulman gaçsa iki kapyrdan»

Şahyryň şygyr diwanynda «Başy gerekdir» (Magtymguly, 2013, 1-nji jilt, 425 sah.) atly şygyr bolup, onuň birinji bendiniň soňky iki setiri şeýle nusgada:

Bir musulman gaçsa iki kapyrdan,

Kellesine saňsar daşy gerekdir…

Bu iki setir şahyryň 1959-njy ýylda neşir edilen kitabynda görkezilmän, ýerine köp nokat goýlupdyr. Ahal sährasynyň Hankäriz obasynda ýaşap geçen atam Sazak aga şol köp nokat goýlan ýere gök syýa bilen arap elipbiýinde «Bir musulman gaçsa iki gäwürden, Kellesine saňsar daşy gerekdir» diýip ýazypdyr.

Magtymguly Pyragynyň ol ýerde nygtaýan «kapyr» ýa-da «gäwür» diýip alan adalgasy dünýewi manyda däl. Musulman üçin ol iki zat: 1. gara nebis; 2. şeýtan. Hakyky takwa bende özündäki gara nebse we lagnaty şeýtana garşy hemişe gazaply göreş alyp barmaly. Olardan gaçmak — olara boýun bolmagy aňladýar.

Türkmen milletiniň ogly, keramatly pir Baýezit Bestamy (775—875-nji ýyllarda ýaşan) «Haktagala sadyk bende bolmak üçin yhlas edip başlan zamanlarym, maňa iň agyr zat şeýtan bilen gara nebsimi agyzdyryklamak boldy. Ýöne her hal, olary boýun egdirdim!» diýipdir.

Takwa ynsan olara garşy ýowuz göreşip, olary boýun egdirmese, ol takwa kämil bende derejesine ýetip bilmez!

Akyldaryň aýdýan ol «iki kapyry» şeýtan bilen gara nebis…

41. «Zöhre ýyldyzymy» ýa-da «Zöhre seýýarasy»?!

Magtymguly Pyragynyň «Istemen» atly şygrynda (Magtymguly, 2013, 1-nji jilt, 212 sah.) şeýle bent bar:

Keýwany geler estime, baksam ki gara gözlere,

Myrryh meni bent eýleýir, gözlesem, dost ýüzlere

Müşteri gapyl otyrmyş, bent bolup, bil, sözlere,

Zöhre, Näzperi, Humaý, Dursuti haýran sizlere,

Beýle adalatly şa sen, Gyzyl Arslan istemen…

Şahyryň bu bendinde asmanda Günüň daşyndan aýlanýan planetalar hakynda ýatlanylýar. «Planeta» adalgasy ýunança, asmanda ýerleşip, älem giňişliginde öz orbitasynda aýlanýan ýyldyz diýmegi aňladýar. Häzirki wagtda käbir türkmen alymlary bu sözi arapça «seýýara» diýip almaga synanyşýar. Mysal üçin, 2013-nji ýylda çap edilen diwanyň 2-nji jildiniň ahyrynda (511 sah.) ýerleşdirilen sözlükde şeýle düşündiriş bar:

Müşteri — Myrryh, Mars seýýarasy.

Myrryh — Müşteri, Mars Seýýarasy.

Bu ýerde diwany çapa taýýarlan näme diýmek isleýär, düşüner ýaly däl! Bu düşündirişi okan, Müşteri näme, Myrryh näme, Mars näme — düşünip bilmez!

Ikinjiden bolsa, ýokardaky bendiň birinji sözi «Keýwany» däl-de, «Keýwan» bolmaly. «Keýwany» asmandaky ýyldyzy däl-de, öý bikesini (aýaly) aňladýar.

Umuman, bu ýerde Günüň daşyndan aýlanýan planetalar barada gürrüň gidýär.

Keýwan — ylmy dilde Saturn diýip atlandyrylýar;

Myrryh — Mars;

Müşteri — Ormuzd;

Zöhre — Wenera.

Emma akyldarymyzyň bentdäki ýatlaýan Näzperi, Humaý, Dursuti atly ýyldyzlarynyň ylmy dilde takyk haýsy planetany aňladýandygyny anyklamak başartmady. Ýöne olar: Uran, Neptun, Pluton planetalarynyň atlary bolmaly. Günüň daşyndan aýlanýan ol asman jisimlerini aryf-danamyz ýokarda 7 diýip hasaplapdyr. Ýöne ony 9, 11 hasaplaýanlar hem bar.

Aslynda, asman älemindäki ol zatlar barada «planeta» ýa-da «seýýar» sözlerini ulanmak zerurmy?!

Sebäbi türkmenlerde olar gadymdan bäri Zöhre, Myrryh, Müşteri… diýip atlandyrylyp, yzyndan «ýyldyz» diýip ulanylýar. Eger biz şahyryň diwanyna taýýarlanan sözlüge eýerjek bolsak, onda mundan beýläk «Zöhre ýyldyzy» diýip däl-de, «Zöhre seýýary» diýip almaly bolýarys. Şeýle şowsuz adalgalary kabul etmek gerekmidir?!

42. «Geçme namart köprüsinden…»

Mundan tas 50 ýyl ozal hem türkmen radiosynda etrapdaşym, türkmeniň naýbaşy bagşylarynyň biri Orazgeldi Ylýasowyň hezreti Magtymgulynyň «Alan ýagşydyr» atly şygrynyň aýdymy radiodiňleýjilere lezzet berýärdi. Agyr obamyzyň merkezindäki Medeniýet öýüniň depesinde goýlan ak bedrä çalymdaş ses gataldyjydan şol aýdym ýaňlanyp başlasa, ol wagtlar adamlar edil azan sesini eşidýän ýaly bolup, işi bir gapdala goýup, şol lezzetli, öwüt-pent beriji aýdymy diňleýärdiler…

Gynansak-da, ol şygyr 2013-nji ýylda çap edilen iki jiltden ybarat «Magtymguly. Eserler ýygyndysy» atly diwana ýerleşdirilmändir. Diňe bir bu ýatlanan şygyr däl, eýsem-de ozalky neşirlerde bolan köp şygyr, hiç hili düşündirişsiz, 2013-nji ýyldaky neşire goşulmandyr.

Şeýle etmek bilen, diwany çapa taýýarlan «Eserler ýygyndysy» at bilen çap etmegiň şertini bozupdyr. Çünki «Eserler ýygyndysy» bolsa, şahyryň ykrar edilen hemme eserleri neşirde bolmaly. Ýöne «Saýlanan eserleri» bolsa, kitaby çapa taýýarlan öz meýline görä, saýlap çapa taýýarlap bilerdi.

Ol meşhur şygryň 2013-nji ýyldaky neşirde orun tapmandygy, ýöne halk tarapyndan örän gowy kabul edilen şygyrdygyny göz öňünde tutup, ony şu ýerde getirmek bilen, ol şygyrdan käbir pikirleri seljermek isleýäris.

Juma ATAÝEW,

terjimeçi, žurnalist

Dünýä türkmenleriniň nusgawy edebiýatynda milli tema täzeçilligi we edebi däp

Magtymguly Pyragynyň «bazar» pelsepesi – bütindünýä türkmenleriniň nusgawy edebiýatynda milli tema täzeçilligi we edebi däp hökmünde ýörgünli bolan özboluşly bir täsin çeperçilik serişdesidir. Hut şu nukdaýnazardan-da, Gahryman Arkadagymyz «Ynsan kalbynyň öçmejek nury» atly kitabynda: «Magtymguly Pyragy ylmyň, edebiýatyň, dünýä medeniýetiniň özünden öňki gazananlaryny akyl eleginden geçirip, dürdäne eserleri döretdi.»^[1] diýip, örän jaýdar belleýär. Çünki, Magtymguly atamyz özünden öňki ýaşap geçen köp şahyrlaryň, esasan-da dünýä türkmenleriniň edebiýatynyň görnükli wekilleriniň – 1105 – 1166-njy ýyllarda Gazagystanyň Türküstan şäheriniň Ýasa obasynda ýaşap geçen türkmen danasy Hoja Ahmet Ýasawy^[2]/^[3], 1238 – 1320-nji ýyllarda Türkiýäniň Eskişehir welaýatynyň Siwrihisar etrabynyň Saryköý obasynda ömür süren türkmen gojasy Ýunus Emre^[4], 1370 – 1433-34-nji ýyllarda Siriýanyň Halap şäherinde ýaşap geçen türkmen şahyry Seýit Ymammeddin Nesimi^[5] we gadymy türkmen topragynda 1660 – 1740-njy ýyllarda ömür süren Nurmuhammet Andalyp ýaly beýik söz ussatlarynyň şahyranalyk tejribesini, many-mazmuna baý çeperçilik serişdesini has içgin öwrenipdir hem-de ony öz eserlerinde döredijilikli ulanyp, geljek nesle özboluşly bir kämil eserleri miras goýupdyr. Bu barada filologiýa ylymlarynyň kandidaty, dosent Romankuly Mustakow hem «Magtymguly we Gündogar edebiýaty» atly kitabynda: «Hoja Ahmet Ýasawy, Ýunus Emre, Nesimi ýaly meşhur sopy şahyrlaryň eserleri Magtymgulynyň döredijiliginde özboluşly täsir galdyrypdyr. Magtymguly ol şahyrlaryň ynsanperwerlik pikirlerini, çeperçilik tärlerini özüçe ösdürip, özboluşly, durmuşa ýakyn, milli ruhly eserler döredipdir»^[6] - diýen ylmy-nazary pikirini öňe sürýär.

Magtymgulynyň «bazar» pelsepesi hem, onuň döredijiligine Bütindünýä türkmenleriniň Hoja Ahmet Ýasawy, Ýunus Emre, Seýit Nesimi we Nurmuhammet Andalyp ýaly beýik akyldar şahyrlaryň döredijiliginden tema täzeçilligi we edebi däp hökmünde geçen milli çeperçilik serişdeleriniň biridir. Çünki, Hoja Ahmet Ýasawynyň 2004-nji ýylda neşir edilen «Hikmetler» atly kitabyndaky, Ýunus Emräniň 2004-nji ýylda çap edilen «Diwan» atly kitabyndaky, Seýit Ymammeddin Nesiminiň we Nurmuhammet Andalybyň 2010-njy ýylda neşir edilen goşgular ýygyndylaryndaky liriki eserleriň aglabasynda «bazar» we onuň baglanyşykly «dükan», «bakgal», «bezirgen», «täjir», «söwda», «söwdagär», «haryt», «rowaç», «mata», «pul», «teňňe», «dirhem», «almak-satmak», «hasap-hesip», «arzan-gymmat» ýaly ykdysady adalgalar göçme manyda, milli çeperçilik serişdesi hökmünde ulanylypdyr. Bu hili liriki eserlere Hoja Ahmet Ýasawynyň «Hikmetler» atly kitabyndaky 35-nji hikmetiniň^[7]:

...Muhabbetiñ bazarynda özüñ satgyl,

Özüñ satmaý Hak rehmetin alsa bolmas – diýen, 79-njy hikmetiniň^[8]:

Yşk bazary ulug bazar, söwda haram – diýen, Ýunus Emräniň «Diwan» atly kitabynda ýerleşdirdirilen 126-njy gazalynyň^[9]:

Sermaýamyz bir jan idi, ony dagy aldy bu yşk

Ne sermaýa bar, ne dükan, bazara neýe baraýyn – diýen, Seýit Nesiminiň «Şol dilberiň didaryna» atly şygrynyň^[10]:

Yşk bazaryna giren jan ile janan olur,

Saňa yssy eýlemez, sen girmegil bazaryna – diýen, Nurmuhammet Andalybyň «Olmuşam»^[11] atly şygrynyň:

Hasraty-enduh ile ryswaýy-bazar olmuşam – diýen, «Dilber»^[12] atly goşgysynyň:

...Bazary-yşka giren bir kemterin guluň men – diýen şahyrana setirlerini mysal hökmünde görkezmeklik bolar. Ýeri gelende aýtsak, Magtymguly Pyragy hem, öz gezeginde özünden öň ýaşap geçen Gündogar edebiýatynyň görnükli türkmen wekilleri bolan Hoja Ahmet Ýasawy, Ýunus Emre, Seýit Ymameddin Nesimi we Nurmuhammet Andalyp ýaly beýik söz ussatlarynyň edebi mirasynda biçak giň orun alan «bazar» pelsepesini milli çeperçilik serişdesi, edebi däp we täzeçillik hökmünde kabul edip, bu şahyrana aňlatmany öz döredijiliginde örän ussatlyk bilen, ýerlikli peýdalanypdyr. Ýagny, Ýunus Emräniň «Diwan» kitabyndaky 96-njy^[13] gazalynyň:

Meniň munda kararym ýok, men munda gitmäge geldim,

Bezirgenem, matagym çoh, alana satmaga geldim – diýen, «Diwan» kitabyndaky «Fatyh» nusgasyna girmedik 88-nji^[14] şygrynyň:

Bu dünýä bir bazardyr, suratlar olmuş dükan,

Bu dükana giriban oldur satan bu käni – diýen bentlerinden çeper täsirlenmäni Magtymguly Pyragynyň «Dogrusy»^[15] atly goşgusynyň:

Men bir bezirgen menem, yşkyň matasyn sataram,

Şähriňizge gelmişem, bes söwdagärem, dogrusy – diýen, «Kimse gidip baradyr»^[16] atly şygrynyň:

Pelek bir bakgaldyr, dünýä bir bazar – diýen, «Owazym»^[17] atly goşgusynyň:

Bu dünýä bir bazardyr

Kimse görmäge zardyr – diýen, Seýit Nesiminiň «Bir»^[18] atly şygrynyň:

Munça bir seýr eýledim gezdim wujadym şährini,

Şähr bir, dükan birdir, söýleýen güftar bir – diýen bendinden täsirlenmäni Magtymgulynyň «Aşyk bolmuşam»^[19] atly goşgusynyň:

…Ýetmiş iki şäher ile, müň bir dükana ugradym,

Şunça sergezdan sepil-u-zaýa aşyk bolmuşam – diýen şahyrana setirlerinde anyk-aýdyň görmeklik bolýar. Diýmek, bazar we onuň bilen baglanyşykly çeper aňlatmalar Gündogar edebiýatynyň görnükli türkmen wekilleri bolan Hoja Ahmet Ýasawy, Ýunus Emre, Seýit Nesimi, Nurmuhammet Andalyp we Magtymguly Pyragy ýaly beýik söz ussatlarynyň goşgularynda liriki mazmun dörediji serişde bolup hyzmat edipdir we obraz derejesine çenli ösdürilipdir. Ýöne, bazar obrazy Hoja Ahmet Ýasawynyň, Ýunus Emräniň, Seýit Nesiminiň we Nurmuhammet Andalybyň döredijiliginde diňe bir manyda – göçme manyda, Magtymguly Pyragynyň edebi mirasynda bolsa iki manyda – göçme we göni manylarda işlenipdir. Magtymguly atamyzyň «Mal ýagşy»^[20] atly şygrynyň:

Eý, ýaranlar, bir bazarsyz şäherden,

Ondan ki bir, güwläp ýatan çöl ýagşy – diýen, «Elde bar bolmasa»^[21] atly goşgusynyň:

...Otly, suwly tamug ondan ýagşydyr,

Her ülkäniň bir bazary bolmasa – diýen,

«Pynhan eýlär»^[22] atly şygrynyň:

...Bir ýurduň bazary gyzsa,

Her bir adam, dükan eýlär – diýen,

«Ötgül, Pyragy»^[23] atly goşgusynyň:

...Wazzuha eýleýip, gurar sen bazar,

Iliňe bagş eýläp, ötgül Pyragy – diýen şahyrana setirlerinde «bazar» pelsepesiniň, ýagny bazar obrazynyň göni manysynda işlenilişine gabat gelmek bolýar. Diýmek, Magtymguly atamyz, özüniň ýokarky şygyr setirlerinde, bazary milli ykdysadyýetiň kepili, özeni, ýüregi hasaplapdyr we ony milli jebisligiň, öz ýaşan zamanasynyň dagynyk durmuşyndan dynmagyň möhüm faktory hökmünde teswirläpdir. Hut şu nukdaýnazardan-da, mertebesi belent hormatly Arkadagly Serdarymyzyň belleýşi ýaly, Magtymgulynyň çuňňur pelsepä, ylahy garaýyşlara, dünýewi ýörelgelere ýugrulan çeper döredijiligi özboluşly mekdepdir^[24].

Toýly Jänädow,

Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky Ýaşlar guramasynyň

Mary welaýatynyň Mary etrap geňeşiniň işgäri.

[1] Seret: Berdimuhamedow G. Ynsan kalbynyň öçmejek nury. – A.: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2014. 17-nji sahypa.

[2] Seret: A. MÄMMETJUMAÝEW, A. TÄJIMOW, Ş. GELDIMÄMMEDOWA, G. ANNANYÝAZOWA. GADYM TÜRKMEN EDEBIÝATY(orta asyrlar) ІІ, Ýokary okuw mekdepleri üçin okuw gollanmasy.– A.: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2010. 174-nji sahypa.

[3] Seret: Mustakow R. Magtymguly we Gündogar edebiýaty. – A.: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2014. 274-nji sahypa.

[4] Seret: A. MÄMMETJUMAÝEW, A. TÄJIMOW, Ş. GELDIMÄMMEDOWA, G. ANNANYÝAZOWA. GADYM TÜRKMEN EDEBIÝATY(orta asyrlar) ІІ, Ýokary okuw mekdepleri üçin okuw gollanmasy.– A.: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2010. 181-nji sahypa.

[5] Seret: A. MÄMMETJUMAÝEW, A. TÄJIMOW, Ş. GELDIMÄMMEDOWA, G. ANNANYÝAZOWA. GADYM TÜRKMEN EDEBIÝATY(orta asyrlar) ІІ, Ýokary okuw mekdepleri üçin okuw gollanmasy.– A.: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2010.

[6] Seret: Mustakow R. Magtymguly we Gündogar edebiýaty. – A.: Türkmen döwlet neşirýat gullugy, 2014. 354-nji sahypa.

[7] Seret: Ýasawy H. A, Hikmetler. Türkmenistanyň milli medeniýet “Miras” merkezi, A.: 2004. 71-nji sahypa.

[8] Seret: Ýasawy H. A, Hikmetler. Türkmenistanyň milli medeniýet “Miras” merkezi, A.: 2004. 144-nji sahypa.

[9] Seret: Emre Ý. Diwan, A.: Türkmenenistanyň milli medeniýet “Miras” merkezi. 2004. 137-nji sahypa

[10] Seret: Nesimi. Saýlanan eserler. II tom, poeziýa. – A.: Türkmenistan, 1993. 56-njy sahypa.

[11] Seret: Nurmuhammet Andalyp. Goşgular. Çapa taýýarlan A. Aşyrow. TDNG. Aşgabat - 2010. 15-nji sahypa.

[12] Seret: Nurmuhammet Andalyp. Goşgular. Çapa taýýarlan A. Aşyrow. TDNG. Aşgabat - 2010. 20-nji sahypa

[13] Seret: Emre Ý. Diwan A.: Türkmenistanyň milli medeniýet «Miras» merkezi, 2004. 88-nji sahypa

[14] Seret: Emre Ý. Diwan A.: Türkmenistanyň milli medeniýet «Miras» merkezi, 2004. 247-nji sahypa.

[15] Seret: Magtymguly. Eserler ýygyndysy. II jiltlik. I jilt. Çapa taýýarlan A. Aşyrow. Aşgabat «Ylym» neşirýaty. 2013.

[16] Seret: Magtymguly. Şygyrlar. Üç tomluk. I tom. TYA-nyň Magtymguly adyndaky edebiýat Instituty. Aşgabat «Türkmenistan» 1994. 83-nji sahypa.

[17] Seret:Magtymguly. Şygyrlar. Üç tomluk. III tom. Türkmenistanyň Ylymlar Akademiýasynyň Magtymguly adyndaky edebiýat Instituty. Aşgabat «Türkmenistan» 1996. 202-nji sahypa.

[18] Seret: Seýit Nesimi. Goşgular. Çapa taýýarlan Ş. Gandymow. TDNG. Aşgabat – 2010. 97-nji sahypa

[19] Seret: Magtymguly. Eserler ýygyndysy. II jiltlik. I jilt. Çapa taýýarlan A. Aşyrow. Aşgabat“Ylym” neşirýaty. 2013.

[20] Seret: Magtymguly. Eserler ýygyndysy. II jiltlik. I jilt. Çapa taýýarlan A. Aşyrow. Aşgabat “Ylym” neşirýaty. 2013. 395-nji sahypa.

[21] Seret: Magtymguly. Eserler ýygyndysy. II jiltlik. I jilt. Çapa taýýarlan A. Aşyrow. Aşgabat “Ylym” neşirýaty. 2013. 436-njy sahypa.

[22] Seret: Magtymguly. Eserler ýygyndysy. II jiltlik. I jilt. Çapa taýýarlan A. Aşyrow. Aşgabat.“Ylym” neşirýaty. 2013. 344-nji sahypa.

[23] Seret: Magtymguly. Eserler ýygyndysy. II jiltlik. I jilt. Çapa taýýarlan A. Aşyrow. Aşgabat “Ylym” neşirýaty. 2013. 376-njy sahypa.

[24] Seret: «Türkmenistan» gazetiniň 2022-nji ýylyň 28-nji aprelindäki sanynyň 1-nji sahypasy

Dünýä türkmenleriniň nusgawy edebiýatynda milli tema täzeçilligi we edebi däp

Gysga habarlar

Aýallar türmesi

Habarlaşmak üçin

Salgysy